Şehrin Kuruluşunda tarihi, coğrafi  özellikler etkili olmuştur. Şehrin Cizre İlçesine ve Suriye sınırına olan  yakınlığı ve Topografik özellikleri Şehrin tarihinde önemli bir rol oynamıştır.

  İdil'in kuzey ve kuzey batısı dağlık ve engebelik, güneyi ise ovalık bir  arazi özelliğini gösterir. Arazi yapısı İlçenin kuzeyinden güneyine doğru  alçalarak dağlık ve engebelik yapıdan, düz ovaların yer aldığı bir görünüşe  bürünür. Şehir, bu iki farklı unsurun ortasında, yükseltileri fazla olmayan  tepelerin üzerinde kurulmuştur.

  Şehrin Midyat-Cizre yolu üzerinde bulunması beşeri özelliklerini  belirlemede önemli bir etken olmuştur. Cizre İlçesine yakınlığı ve ekonomik  ihtiyaçlarını buradan karşılaması önemli beşeri bir özelliktir. İdil için  Cizre, hem tarihte hem de günümüzde önemli bir ticari merkez olmuştur. Irak  sınırı ile neredeyse tüm ticari ilişkiler Cizre üzerinden yapılmaktadır. Şehrin  Suriye ile olan ticareti ise Nusaybin bağlantılıdır. Bu yönleri ile komşuları  olan Midyat, Nusaybin ve Cizre, İdil'i önemli oranda etkilemiştir.

  İlçenin Irak ve Suriye'ye yakınlığı, şehir ekonomisi açısından çok  önemlidir. İlçe Halkı geçmişte Suriye ve Irak'la informal ticaret yaparak  geçimini temin etmekteydi.

  İdil İlçesi tarihi M.Ö.2000 li yıllara kadar gitmektedir. Mardin'in tarihine  göre, Antakya'yı, Nusaybin'i ve Midyat'ı kuran Nikkaur adındaki bir kral aynı  zamanda İdil'i de kurmuştur. İlk adı Zarih idi. Bu kelime arapça olup, " ekici  " demektir.

  M.Ö. 2000'li yıllırda bu beldeye yerleşmiş olan Zapdey adındaki bir bey  yöreye kendi adını vermiştir. Böylece bir süre beldenin ismi "Beyt Zapdey" yanı  "Zapdey'in evi" olarak kalmıştır.

  M.S. -(300-400) yıllarında Persler burayı istila ettikten sonra Hazağ  (Hazak) ismini vermişlerdir. Hazak Farsça olup, cesur, mert demektir. Mezkür  tarihlerde Kral Şabur adındaki Pers kralı binlerce askerle burayı istila ederek  10.000 (onbin) esiri beraberinde götürerek öldürmüştür.

 

   İlçeye ilk gelen ve yerleşen halkın kim olduğu konusunda çeşitli  kaynaklarda değişik bilgilere rastlanılmaktadır. Geçmişte büyük uygarlıkların  kurulduğu Mezopotamya bölgesinde yer alan İlçe, değişik tarih devirlerinde  çeşitli uygarlıkların etkisi altında kalmış ve her uygarlık bugüne değin izler  bırakmıştır.

  İsa'nın doğumundan sonra Hristiyanlığın dünya üzerinde yayılmasına paralel  olarak, halk Hristiyan dinini kabul etmiş ve M.S. 84 yılında bölgeye gelen Adey  isminde bir havari tarafından Süryanilik yayılmıştır. Çok yakın zamana kadar  İlçe Merkezi ve pek çok köy Süryani-Kadim mezhebine bağlı iken Müslüman halkın  İlçeye yerleşmesi ve Hristiyanların yurt dışına göç etmeleri sonucu Müslümanlar  çoğunluk durumuna gelmişlerdir.

  1924 yılına kadar köy olan İdil, 1924 yılında Cizre İlçesine bağlı bir  Bucak, 1937 yılında İlçe olmuştur. İdil başlangıçta Mardin İline bağlı bir İlçe  iken; 18 MAYIS l990 tarih ve 20522 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 16 MAYIS  1990 tarih ve 3647 sayılı kanunla Şırnak İline bağlanmıştır.

  1937 yılında İlçe olduktan sonra Midyat İlçesine bağlı Haberli (Basibrin)  bucağı ile Nusaybin İlçesine bağlı Oyalı (Alyan) bucağı ve bunlara bağlı köyler  İlçemize bağlanmıştır.

  1924 yılına kadar köy olan İdil, 1924 yılında Cizre İlçesine bağlı bir  Bucak, 1937 yılında İlçe olmuştur. İdil başlangıçta Mardin İline bağlı bir İlçe  iken; 18 MAYIS l990 tarih ve 20522 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 16 MAYIS  1990 tarih ve 3647 sayılı kanunla Şırnak İline bağlanmıştır.

  1937 yılında İlçe olduktan sonra Midyat İlçesine bağlı Haberli (Basibrin)  bucağı ile Nusaybin İlçesine bağlı Oyalı (Alyan) bucağı ve bunlara bağlı köyler  İlçemize bağlanmıştır.

  Midyat İlçesine bağlı bir bucak iken, 1989 yılında İlçe haline getirilen  Dargeçit İlçesine, İlçemize bağlı Beğendi, Belen, Bostanlı, Çukurdere ve  Yanılmaz köyleri bağlanmıştır. Halen İlçemize bağlı 64 köy ile bu köylere bağlı  17 mezra bulunmaktadır. Ozan köyü yıllar önce boşalmıştır. Terör nedeni ile  Peçenek, Yayla, Basak, Işık, Çukurlu, Kayı ve Yalaz köyleri ile Kuvah, Çalı,  Ağaçlı, Karaçeşme, Ayınder ve Köşklü mezraları boşalmış buralarda oturan  vatandaşlarımız İlçe Merkezi ve komşu İl ve İlçelere yerleşmişlerdir. İl  Güvenlik Komisyonunun aldığı karar ile boşalmış köylere geri dönüş izini  verilmiş olup köye geri dönüşler başlamıştır. Ayrıca köylerin arasındaki arazi  ihtilafları ve köy içindeki çekişmeler nedeniyle bazı aileler arazilerinin  bulundukları yerlere üç dört ev yaparak yerleşmekte ve böylece yeni yerleşim  yerleri oluşmaktadır. İdil'deki mevcut durum çok dağınık bir yerleşim yapısı  göstermekte ve hizmetlerin götürülmesinde güçlükler meydana getirmektedir.

  İdil İlçe  Merkezi beş mahalleden ibaret olup, Eski İdil olarak bilinen Aşağı Mahallede  Süryani vatandaşlar da, vardır. Hristiyanlardan genç nüfus çoğunlukla yurt  dışına göç etmiştir. İlçede yalnızca 8 Hristiyan aile mevcuttur. Müslüman nüfus  önce İlçe içinde yukarı mahalleye 1970 yılından itibaren yerleşmiş ve  gayrimenkul edinmiştir. 1978 yılından itibaren de çoğunluğu teşkil etmiştir.  Halen İlçemize bağlı Haberli ve Öğündük köyleri ile İlçe merkezi Aşağı  Mahallede Süryani vatandaşlarımız ikamet etmektedir.